Hiç evde annelerin şeker kızartarak karamel yaptıklarını gördünüz mü ? Ne olacak? Aslında şekerin şeklinde bir değişiklik görebilirsiniz, değil mi? Kızarmış şekerin görünümü kahverengimsi siyaha, şeker molekülleri (glikoz) ise karbondioksit ve su buharına dönüşecektir. Söz konusu değişiklikler ikiye ayrılabilir, yani şekerin görünümündeki fiziksel değişiklikler ve molekülde C6H12O6'dan (glikoz) CO2 ve ayrıca H2O'ya parçalanacak kimyasal değişiklikler.
Peki bu fiziksel ve kimyasal değişim tam olarak nedir? İkisi hakkında daha fazla bilgi edinelim!
Fizik Değişimi
Fiziksel değişim, bir maddede yeni bir tür maddenin oluşumunun eşlik etmediği bir değişikliktir. Fiziksel değişikliğe bir örnek, şeker çözeltisi oluşturmak için şekeri suya karıştırmaktır. Fiziksel olarak şeker, katı formdan suda çözünür bir forma dönüşür, ancak şekerin doğası hala aynıdır ve bu tatlıdır. Bir maddenin şeklini değiştirmede 6 tür vardır:
Erime , ısı enerjisine bağlı olarak bir maddenin katı halden sıvıya dönüşmesi olaydır. Örneğin, ısıtılmış tereyağı eriyecek veya ısıtılmış balmumu eriyecektir.
Donma , bir maddenin halini sıvıdan katıya değiştiren bir olaydır, bu durumda madde ısı enerjisi açığa çıkarır. Örneğin, dondurucuya konan su buz küplerine veya sertleşmesine izin verilen erimiş balmumuna dönüşecektir.
Kristalleşme , bir maddenin halini gazdan katıya çeviren bir olaydır, madde ısı enerjisini serbest bırakır. Örneğin havadaki buharı kara dönüştürmek.
Buharlaşma , bir maddenin şeklini sıvıdan gaza çeviren bir olaydır, bu olay ısı enerjisi gerektirir. Örneğin güneşte kurutulan ıslak giysiler kuruyacak ya da kaynatılarak uzun süre kaynatılan su gaza dönüştüğü için miktar olarak azalacaktır.
(Ayrıca şunu okuyun: 5 tane var, karışık ayırma yöntemlerini öğrenelim!)
Süblimleşme , maddelerin ısı enerjisine ihtiyaç duyduğu , maddelerin katıdan gaza dönüşmesidir. Örneğin gardıropta saklanan kafur sonunda tükenecektir.
Yoğunlaşma , bir maddenin şeklini gazdan sıvıya değiştiren bir olaydır, bu durumda madde ısı enerjisi açığa çıkarır. Örneğin sabahları yere yakın çimenlerin ve bitkilerin ıslanması veya buzla dolu bir bardağın dışında su damlacıkları.
Kimyasal değişim
Kimyasal değişim, yeni bir madde üreten bir maddede meydana gelen değişikliktir. Bu kimyasal değişim kalıcıdır, yani yapıldığı madde orijinal maddeye dönüştürülemez. Örnekler, kağıt yakmak, patlayan maytaplar, manyokun bant haline gelmesi, paslanan demir ve yiyeceklerin bozulmasıdır.
Kimyasal değişimler, kullanılan iki terimin olduğu kimyasal reaksiyonlar olarak da adlandırılır, yani orijinal maddeye reaktan veya reaktif denir ve oluşan maddeye reaksiyon ürünü veya reaksiyon ürünü denir. Örneğin, odun yakılırsa odun kömürü üretir, odun reaktif olarak adlandırılır ve odun reaksiyon ürünü olarak adlandırılır.
Kimyasal bir reaksiyonun meydana gelmesi, bu maddelerdeki değişime eşlik eden özelliklerden, yani:
- Renk değişimi: Bir maddenin, maddedeki element veya bileşiğin bileşimine ve içeriğine bağlı olarak belirli bir rengi vardır. Örneğin, bir alevin üzerine konulan metal bir kaşık, karbon veya odun kömürü içeren dumandan siyah bir renk oluşturacaktır.
- Sıcaklık değişimi: Kimyasal bir reaksiyona eşlik eden enerjideki bir değişiklik nedeniyle kimyasal bir reaksiyon meydana gelir. Kimyasal bir değişime eşlik eden iki sıcaklık değişimi vardır; bunlar, açığa çıkan ısı ve kimyasal değişimde gerekli olan ısıdır.
Oluşan sıcaklık değişimlerine göre kimyasal reaksiyonlar ekzotermik reaksiyonlar (ısı enerjisinin serbest bırakılması) ve endotermik (ısı enerjisi absorpsiyonu) olmak üzere ikiye ayrılır.
- Çökelme: su çözücü içinde çözülmesi zor olan bir madde. Örneğin, gümüş nitrat ile sodyum klorür arasındaki reaksiyon, beyaz bir gümüş klorür çökeltisi üretir.
- Gaz oluşumu: gaz üreten birkaç kimyasal değişiklik vardır. Örneğin, CO2 gazı üreten yanma reaksiyonu veya ayrışma reaksiyonu, amonyak gazı gibi keskin kokan gazlar üretir.
