Bugüne kadar, yalnızca bir gezegende canlıların, yani Dünya'nın yaşadığı biliniyor. Suyun varlığının yanı sıra, Dünya'da bizi güneş ışınlarına maruz kalmaktan koruyan bir atmosfer tabakası vardır, bu nedenle sıcaklık canlılar için güvenlidir. Bu nedenle günlük faaliyetlerimizi Dünya üzerinde yapabiliriz.
Peki yaşadığımız dünyanın çeşitli katmanlardan oluştuğunu biliyor muydunuz? Dünyanın katmanlarının hareketini hissedebilirsiniz, biliyorsunuz. Örneğin bir deprem meydana geldiğinde. Bu yazıda, bu katmanları kimyasal bileşimlerine göre tartışalım!
Toprak katmanı
Yeryüzü temelde dört katmandan oluşur; kabuk, manto, dış çekirdek ve iç çekirdek. En dıştaki katman, yani yerkabuğu, canlılara ev sahipliği yapmaktadır. Altında, Dünya'nın çekirdeğini korumaya hizmet eden Dünya'nın örtüsü var. Son olarak, çok yüksek bir sıcaklığa sahip olan ve bir metal karışımından oluşan Dünya'nın çekirdeği.
Kabuk
Yerkabuğu, diğer katmanlardan daha ince olan en dıştaki katmandır. Bu katman oksijen, silikon, alüminyum, demir, kalsiyum, sodyum, potasyum ve magnezyum gibi kimyasal elementlerden oluşur. Yer kabuğunun iki tür katmanı vardır; karadaki kıtasal kabuk ve okyanus tabanındaki okyanus kabuğu. Kıtasal kabuk 30 ila 70 kilometre kalınlığında, okyanus kabuğu ise 6 ila 11 kilometre kalınlığındadır.
Dünya'nın kabuğunda içsel süreçler var. İçsel süreçler, Dünya'daki enerjinin Dünya yüzeyinin düzensizleşmesine neden olduğu süreçlerdir. Dağların ve tepelerin oluşmasına neden olan içsel süreçlerdir.
(Ayrıca şunu okuyun: Volkan, Tanım ve Türler)
İçsel süreçler tektonizma, volkanizma ve deprem veya sism olmak üzere üç türe ayrılır. Tektonizma, Dünya'nın katmanları arasında yatay veya dikey hareket nedeniyle oluşur. Bu hareket çatlaklara ve kırılmalara neden olabilir. Bu arada volkanizma, magmanın mideden Dünya yüzeyine salınmasından kaynaklanır. Son olarak, depremler veya sismik, Dünya'daki tektonik plaka hareketleri veya volkanik aktivite nedeniyle Dünya yüzeyinde meydana gelen titreşimlerdir.
Dünya'nın mantosu
Kabuğun altındaki katman mantodur. Dünya'nın mantosu, 2.900 kilometre kalınlığındaki en kalın tabakadır. Dünya'nın mantosuna astenosfer katmanı da denir çünkü Dünya'nın çekirdeğini korur.
Kurucu malzemeye bağlı olarak, Dünya'nın mantosu, dış manto ve iç manto olmak üzere ikiye ayrılır. Dış manto, iç mantodan daha incedir ve Dünya yüzeyinin yaklaşık 10 ila 300 kilometre altında yer alır. Sıcaklık, 1.400 ila 3.000 Kelvin aralığındadır, bu nedenle içindeki metaller sertleşmiştir. Bu arada, derin manto, Dünya yüzeyinin 300 ila 2.890 kilometre altında bir derinliktedir. Sıcaklık 3.000 Kelvin dereceye ulaşabilir, bu nedenle iç kaplama erimiş metalden oluşur.
Dünyanın çekirdeği
Dünyanın çekirdeği en içteki katmandır. Dünyanın çekirdeği, dış çekirdek katmanı ve iç çekirdek katmanı olmak üzere ikiye ayrılır. Dış çekirdek, Dünya yüzeyinin altında 2.890 ila 5.150 kilometre derinlikte yer almaktadır. Ana kurucu elementler demir ve nikeldir. Dış çekirdekteki sıcaklık 4.000 ila 5.000 derece Kelvin arasındadır.
Bu arada, iç çekirdek katman merkezdedir ve üzerinde yaşadığımız gezegenin en sıcak kısmıdır. Bu katman 5,150 ila 6,370 kilometre derinlikte bulunur. İç çekirdek de demir ve nikelden oluşur, ancak küçük yüzdelerde kükürt, karbon, oksijen, silikon ve potasyum eşlik eder. Sıcaklık 5.500 derece Kelvin'e ulaşabilir.
Kimyasal bileşim
Yukarıda belirtilen katmanların yanı sıra, Dünya ayrıca atmosfer, hidrosfer, litosfer ve biyosfer olmak üzere dört kimyasal yapıdan oluşur.
Atmosfer
Atmosfer katmanı, 650 kilometreden fazla kalınlıkla gezegeni saran hava katmanıdır. Bu tabaka yüzde 78 azot ve yüzde 21 oksijenden oluşur. Atmosfer ayrıca troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve ekzosfer olmak üzere beş katmana bölünmüştür.
Troposfer, Dünya yüzeyine en yakın tabakadır. Mesafe yaklaşık 0 ila 15 kilometredir. Troposferde yağmur ve şimşek gibi hava olayları meydana gelir. Bir sonraki katmanda, troposferin üzerinde olan stratosfer vardır. Mesafe, Dünya yüzeyinden yaklaşık 15 ila 40 kilometredir. Bu katman, güneşten gelen ultraviyole radyasyonu emmeye ve yaymaya yarar.
Stratosferin üstünde mezosfer, Dünya yüzeyinden 40 ila 70 kilometre yükseklikte bulunur. Sonra Dünya yüzeyinden 70 ila 400 kilometre uzakta olan termosfer var. Termosfer, güneş plazması ile etkileşime giren atomların ve moleküllerin iyonlaşma süreci nedeniyle iyonosfer olarak da adlandırılır.
Son olarak, koruma olarak ekzosfer ve gezegeni örten dış katman var. Dünya yüzeyinden 800 ila 3,260 kilometre uzaklıktadır. Dünya'nın yörüngesinde dönen uydular ekzosferdedir.
Hidrosfer
Adından da anlaşılacağı gibi hidrosfer, Dünya yüzeyindeki su katmanını ifade eder. Yani, hidrosfer tabakası okyanusları, okyanusları, gölleri, nehirleri, yer altı suyunu ve su buharını içerir.
Litosfer
Litosfer, kayadan oluşan en dıştaki kabuktur. Litosfer, kıtaların kaymasına neden olabilen hareketli bir plakadır.
Biyosfer
Biyosfer, canlıların yaşayabileceği katmanı ifade eden "canlı katman" anlamına gelir. Biyosfer, kara, su, hava ve canlılar ile çevreleri arasındaki etkileşimleri içerir.
