Bakteriler, Monera krallığına ait canlılardır. Genel özellikler 1 hücreye (tek hücreli) sahip olması, hücre çekirdeğinde zar bulunmaması (prokaryot) ve ışık mikroskobu ile gözlemlenebilmesidir. Bu sefer gerçek bakterileri, yani öbakterileri inceleyeceğiz.
Yine Monera krallığına ait olan arkebakterilerin aksine, eubakterilerin hücre duvarlarında peptidoglikan vardır. Öbakterilerde ayrıca fotosentez yapabilen mavi-yeşil algler olan siyanobakteriler de vardır. Ancak, gerçek bakteri türü nedir? Ve bakteriler tek hücreli organizmalar olarak nasıl hayatta kalır? Peki, bu yazıda bakterilerin vücut kısımlarının yapısını ve işlevlerini tartışacağız.
Yukarıdaki resme bakarsak bakterideki yapıyı dış yapı ve iç yapı olarak ikiye ayırabiliriz. Dış yapı hücre duvarı, kapsül, hücre zarı, kamçı ve pili'den oluşur. Bu arada, iç yapı sitoplazma, nükleoid, ribozom ve plazmidden oluşur.
Kapsül
Bakteri hücreleri, hücrelerinin yüzeyinde mukus üretebilir. Mukus, su ve polisakkaritlerden oluşur ve genellikle saprofitik bakterilerde bulunur. Biriken mukus daha sonra kalınlaşır ve glikoproteinlerden oluşan bir kapsül oluşturur. Kapsül ve mukus tabakası koruyucu bir tabaka görevi görür, hücrelerin kurumasını engeller, kendilerini alt tabakaya yapışmasına yardımcı olur ve bir bakterinin virülansını gösterir. Patojenik bakterilerdeki kapsüller ayrıca konakçı hücrenin bağışıklık sisteminden kendi kendini koruma işlevi görür.
Kapsülleri olan bakteri örnekleri Escherichia coli ve Streptococcus pneumonia'dır .
Hücre çeperi
Öbakterideki hücre duvarı, proteinlere bağlanan bir tür polisakkarit olan peptidoglikandan oluşur. Kapsüle benzer şekilde hücre duvarı da koruyucu bir tabaka olarak işlev görür ve ayrıca bakteri hücresinin şeklini korur.
(Ayrıca şunu okuyun: Genetik Maddenin Bir Parçası, Genler ve Kromozomlar Nelerdir?)
Danimarkalı bakteriyolog Hans Christian Gram, hücre duvarlarının katmanına dayanarak bakterileri Gram pozitif bakteriler ve Gram negatif bakteriler olarak ikiye ayırıyor. Gram pozitif bakteriler, Gram boyası verildiğinde maviye dönen kalın bir peptidoglikan tabakasına sahiptir. Bu arada, Gram negatif bakteriler ince bir peptidoglikan katmanına sahiptir ve Gram boyası verildiğinde kırmızı veya pembe olacaktır.
Hücre Membranı / Plazma Membranı
Hücre zarı veya plazma zarı, fosfolipidlerden ve proteinlerden oluşur. Yarı geçirgendir ve maddelerin bakteri hücrelerine girip çıkmasını düzenleme işlevi görür.
Pili
Pili, hücre duvarlarından büyüyen ince tüylerdir. Flagella'ya benzer, ancak boyutu daha kısa ve şekli sert. İşlevi, substrata bağlanmaya ve konjugasyon sırasında genetik materyalin dağılımına yardımcı olmaktır.
Flagella
Kırbaç kılları olarak da adlandırılan Flagella, hücre duvarlarında bulunur ve bir hareket aracı olarak işlev görür. Flagella yalnızca çubuk, virgül (vibrio) ve spiral şekilli bakterilere aittir.
Sitoplazma
Sitoplazma, su, organik madde (proteinler, karbonhidratlar, yağlar), mineral tuzlar, enzimler, ribozomlar ve nükleik asitlerden oluşan renksiz bir sıvı anlamına gelir. Sitoplazma, bakterilerdeki metabolik reaksiyonların bölgesidir.
Ribozomlar
Ribozomlar, protein sentezi için yer olarak işlev gören küçük organellerdir.
Nükleoid
Nükleoid, bakteriyel kromozomal DNA'nın toplandığı sözde çekirdektir.
Plazmid
Plazmitler, genetik mühendisliğinde bakterilere eklenecek yabancı genleri taşıyan vektörler olarak işlev görür.
